O neuronach
Komórki naszego mózgu działają w niesamowity sposób. W grupie potrafią czynić cuda, tworząc skomplikowane pomysły, poglądy czy idee. Dzięki tak wielkim skupieniu tych w sumie prostych komórek jesteśmy gatunkiem zdecydowanie wyjątkowym i inteligentnym. Czytając dalej, dowiesz się, jak zbudowane są neurony, jak działają oraz jak możemy skorzystać z tej wiedzy.
Dwa tygodnie temu w ankiecie zadałem Wam pytanie, czy chcecie, abym oprócz poradnikowych artykułów czasem również pisał takie bardziej edukacyjne, na przykład na temat działania mózgu. Większość wybrała odpowiedź "tak", więc zdecydowałem, że raz na jakiś czas będę publikować tego rodzaju wpisy. Dzisiaj pierwszy, o neuronach (taki "nie-poradnikowy" to on do końca nie jest, co zobaczysz w ostatnim akapicie).
Czym jest neuron i jaka jest jego budowa?
Neuron to komórka nerwowa znajdująca się w mózgu, mająca za zadanie przekazywać informacje. Robi to za pomocą impulsu elektrycznego, przekazywanego innym neuronom. W korze mózgowej mężczyzny jest ich około 22,8 miliarda, a w mózgu kobiety około 19,3 miliarda. Liczby te jednak nie mają odzwierciedlenia w różnicach sprawności. Widocznie mężczyźni posiadają mózgi większe, a kobiety wydajniejsze. W mózgu występują również komórki glejowe, których jest aż 10 razy więcej od neuronów. Mają one za zadanie odżywiać sieci neuronów.
Neurony mają ok. 0,1 mm średnicy i są zbudowane z ciała komórki (w środku którego znajduje się jądro), jednego aksonu i dendrytów. Każdy neuron ma do 10 tysięcy dendrytów. Ich struktura wygląda jak rozgałęzione na wszystkie strony drzewo. Każdy dendryt to cieniutkie i krótkie włókno, które ma za zadanie odbierać impulsy od synaps innych komórek nerwowych.
W każdym neuronie znajduje się za to tylko jeden akson. Jest to długie (o długości nawet do kilku metrów!) włókno za pomocą którego komórka nerwowa wysyła impulsy do innych neuronów. Aksony są otoczone osłonką mielinową. Im jest ona grubsza, tym szybciej przekazywany jest impuls. Na grubość osłonek mielinowych wpływa częstość aktywacji neuronu i sposób naszego odżywiania. Każdy akson jest na końcu rozgałęziony i posiada synapsy, które są miejscem styku z innym neuronem.
Jak działają neurony?
Wszystkie komórki nerwowe w mózgu tworzą wielką sieć połączeń. Każda z nich potrafi utworzyć nawet do 20 tysięcy połączeń z innymi neuronami. Niesamowite jest również to, że powstają one w tempie trzech miliardów połączeń na sekundę. Gdy dwa neurony aktywują się w dokładnie tym samym momencie, powstaje między nimi połączenie.
Neurony przekazują informację za pomocą synaps. Synapsa zawiera substancję chemiczną (neuroprzekaźnik lub inaczej neurotransmiter). Gdy do synapsy przez akson dociera impuls (na obrazku po lewej), synapsa uwalnia neuroprzekaźnik (po środku), który pobudza inny neuron i również wywołuje w nim impuls (po prawej). Jeśli połączenie jest słabe, to siła synapsy jest mała. Uwalnia się wtedy za mało neuroprzekaźnika, żeby wywołać impuls w innym neuronie. Poniższy obrazek pokazuje również, że neurony tak naprawdę nie stykają się ze sobą. Jest między nimi minimalna przestrzeń, przez którą przepływają owe neurotransmitery.
Neurogeneza
Jeszcze do niedawna sądzono, że nowe neurony tworzą się tylko w mózgach dzieci i pewnym momencie proces neurogenezy ustaje. Naukowcy odkryli jednak, że neurony tworzą się w naszych mózgach przez całe życie, nawet gdy jesteśmy dorośli. Jest to dla nas świetna informacja, bo motywuje nas do dodatkowych działań w celu utrzymywania mózgu w dobrej formie. Wszelkie ćwiczenia fizyczne i psychiczne bardzo sprzyjają tworzeniu się nowych neuronów.
Jak wykorzystać wiedzę o działaniu neuronów?
Jest jeszcze bardzo ważna rzecz, o której nie wspomniałem wcześniej. Każda nasza myśl w jakiejkolwiek formie to fizyczna aktywność pewnego obszaru w naszym mózgu. Myśli mają więc postać materialną (są nią impulsy elektryczne). Oznacza to, że neurony tworzą i utrwalają połączenia nie tylko w momencie, gdy doświadczamy naszymi zmysłami otaczającej nas rzeczywistości, ale również wtedy, gdy wyobrażamy sobie tę rzeczywistość tylko w naszej głowie.
Co więcej, mózg praktycznie nie rozróżnia rzeczywistego doświadczenia od wyobrażenia. Naukowcy przeprowadzili eksperyment, w którym kazali pewnym biegaczom przez jakiś czas tylko wizualizować sobie, że biegają. Kazali im sprawić, żeby te wyobrażenia były bardzo dokładne i wyraźne. W tym czasie naukowcy badali ich mózgi. Okazało się, że wyobrażanie sobie biegania aktywuje dokładnie te same obszary w mózgu, co rzeczywiste bieganie (oczywiście słabiej, ale wciąż są to te same obszary). Ponadto, nastąpił przyrost masy mięśni używanych podczas biegania, mimo że sportowcy Ci nawet się nie ruszyli podczas wykonywania ćwiczenia!
Te informacje są bardzo przydatne dla ludzi zainteresowanych rozwojem osobistym. Wyobrażanie sobie czegokolwiek aktywuje te same neurony, które są aktywowane podczas rzeczywistej akcji. Okazuje się więc, że na przykład wizualizując swoją osobę będącą pewną siebie podczas wystąpienia publicznego aktywujemy i utrwalamy połączenia odpowiedzialne za pewność siebie podczas wystąpień publicznych. Jest to dowód na to, że wizualizacja dokonuje materialnych zmian w naszym mózgu. I świetny powód do tego, aby utrwalać tylko obszary mózgu odpowiedzialne za radość, ambicję, szczęście i pozytywne myślenie!
Jeśli interesuje Cię tematyka mózgu, koniecznie przeczytaj artykuł: 12 ciekawostek na temat mózgu.
A na koniec ciekawa wizualizacja połączeń neuronalnych w 3D: