Uzależnienia
Uzależnienia dotyczą każdego z nas, nie tylko miłośników narkotyków czy alkoholu. Skąd się biorą uzależnienia, jakie jest ich psychologiczne podłoże i jak się od nich uwolnić?
Do napisania tego artykułu zainspirowało mnie wystąpienie kanadyjskiego lekarza Gabora Mate, który opowiadał o uzależnieniach na TEDxRio.
Jego prezentację możesz zobaczyć poniżej. Niestety nie ma tutaj polskich napisów, więc w tym wpisie podjąłem się zadania podsumowania najważniejszych treści, wzbogacając je o mój punkt widzenia.
Gabor Mate pracował z setkami ludzi uzależnionych od narkotyków. Widział cierpienie osób, które niszczyły swoje ciało i swoje życie.
Lekarz podkreśla, że aby zrozumieć uzależnienia musimy przestać zadawać pytania „co jest nie tak z uzależnieniem?” a zacząć się pytać „co jest z nimi w porządku?”. Innymi słowy, jakie korzyści ma z niego osoba, która ciągle sięga do używek?
Takie podejście jest bardzo spójne z jednym z założeń coachingu. Nawet te pozornie destruktywne zachowania, które co jakiś czas objawiają się w naszym życiu, mają swój konkretny cel. Czerpiemy z nich określoną korzyść. Inaczej byśmy nie podejmowali się tych zachowań. Wystarczy wspomnieć o przypadkach często chorujących ludzi, którzy swoją chorobą „wymuszają” na bliskich opiekę, ciepło i uwagę.
Co osoba uzależniona osiąga poprzez sięganie do narkotyków? Między innymi:
- uwolnienie się od bólu,
- poczucie głębokiego spokoju,
- poczucie kontroli.
Najważniejsze pytanie brzmi - dlaczego w życiu uzależnionych osób brakuje tych elementów? Skąd bierze się ból, który motywuje ich do szukania ulgi w używkach?
Jeśli człowiek żyje w cierpieniu, to szuka zapomnienia. Nie chce pamiętać o tym kim naprawdę jest. Chce uciec, ulżyć sobie. Szuka szybkiego i prostego rozwiązania.
Warto też wspomnieć, że uzależnieni to zwykle osoby, które nie umieją myśleć perspektywicznie. Nie są wstanie zauważyć, że na dłuższą metę sięganie po narkotyki jest najgorszym możliwym rozwiązaniem ich problemów. Widzą tylko krótkotrwały, pozytywny efekt, i ten efekt jest głównym motywatorem ich działań.
Gabor Mate w swoim wykładzie wskazuje na 3 rzeczy, których ludzie boją się najbardziej – śmierć, inni ludzie, własny umysł.
Gdy ktoś ma niskie poczucie własnej wartości, nie akceptuje samego siebie i nie jest zadowolony ze swojego życia, najzwyczajniej boi się być sam na sam ze swoim umysłem. Ucieka od sytuacji, w których musi konfrontować się ze swoich strachem.
Najsłabsze jednostki, dla których egzystencjalny ból jest nie do zniesienia, uciekają do narkotyków i innych używek. Prawda jest jednak taka, że każdy z nas jest od czegoś uzależniony. Nie ważne, że większość z tych rzeczy nie są oficjalnie nazwane narkotykami – przyczyna i schemat uzależnienia są takie same.
Kanadyjski lekarz opisuje jak sam był uzależniony. Od pracy i muzyki. Spędzał godziny pracując, kupując i słuchając płyt. Zaniedbał siebie i własną rodzinę.
Jego definicja uzależnienia brzmi następująco: uzależnieniem jest każde zachowanie, które daje tymczasową ulgę i tymczasową przyjemność, ale na dłuższą metę powoduje szkodę oraz negatywne konsekwencje, i mimo tych konsekwencji, osoba nie jest wstanie tych zachowań zaprzestać.
Z tej perspektywy możemy dostrzec wiele przeróżnych uzależnień:
- praca,
- jedzenie,
- seks,
- hazard,
- toksyczne relacje,
- pieniądze,
- konsumpcjonizm,
- robienie zakupów,
- telewizja, internet, gry komputerowe.
Zastanów się teraz - czy jesteś od czegoś uzależniony? Czy uciekasz się do jakichś aktywności, aby zapomnieć o trudnościach codziennego życia?
Pamiętaj, że nie ma nic złego w kontrolowanym korzystaniu z używek czy oddawaniu się przyjemnościom wtedy, gdy masz na to ochotę. Musisz tylko wiedzieć, czy masz nad tym kontrolę? Jeśli tak, wszystko jest w porządku. Jeśli jednak robisz coś nawykowo i nie do końca kontrolujesz swoje zachowania, potraktuj to jako uzależnienie. Warto się od niego uwolnić.
Bardzo podoba mi się buddyjska metafora głodnego ducha, o której mowa w prezentacji. To idea stworzenia z wielkim, ciągle pustym brzuchem. Duch ma małe usta, aby nigdy nie mógł się napełnić. Potrzebuje ciągle więcej i więcej. Wielu z nas żyje dokładnie w taki sposób.
Jednocześnie, gdy widzimy na ulicy kogoś uzależnionego, bardzo łatwo jest nam go ocenić – prawdopodobnie dlatego, że dostrzegamy w nim podobieństwo do siebie, co bardzo nam się nie podoba. Odrzucamy uzależnionego aby zachować poczucie własnej wartości, zapominając o tym, że sami borykamy się z wieloma ukrytymi uzależnieniami.
Już dziś możesz uwolnić się od jednego z nich. Czy wiesz, że cukier to także narkotyk? Nie mówi się o tym wiele, ponieważ jaki los spotkałby wówczas wielkie koncerny? Ale słodkie rzeczy są tak samo uzależniające jak alkohol czy nikotyna. Na szczęście możesz się od nich uwolnić w zaledwie 10 dni, dzięki naszemu 10-dniowemu kursowi Jak przestać jeść słodycze?. Nie tylko pozwoli Ci zerwać ze słodkim nałogiem, ale także zbudować prawidłowe nawyki żywieniowe.
Na koniec przygotowałem dla Ciebie krótkie ćwiczenie, dzięki któremu wykonasz pierwszy, najważniejszy krok na drodze do uwolnienia się od uzależnienia. Jest to oczywiście proces odpowiedni do ukrytych, „lżejszych” uzależnień, nie tych od twardych narkotyków czy alkoholu.
1. Zanalizuj własne uzależnienia. Nad którymi zachowaniami nie masz pełnej kontroli? Do czego uciekasz, gdy masz gorszy dzień?
2. Zastanów się, skąd się biorą te uzależnienia. Czego brakuje Ci w swoim życiu, że potrzebujesz wciąż sięgać do używek, siadać przed telewizorem lub robić wycieczki do centrów handlowych? Czy chodzi o spokój, poczucie kontroli, dobrą zabawę, zapomnienie?
3. Wypisz sposoby na wzbogacenie swojego życia o elementy, które odkryłeś w poprzednim punkcie. Niech to będą sposoby konstruktywne, „zdrowe”, dające Ci pozytywne efekty w długiej, a nie tylko krótkiej perspektywie.
4. Na podstawie utworzonej listy sposobów zaplanuj pierwsze działanie, które poprowadzi Cię ku uwolnieniu się od uzależnienia.
Życzę Ci świadomej kontroli nad sobą i niezależności od najróżniejszych zachowań i używek. Wolność to cudowna rzecz!