Szkoła życia, czyli o czym zapomina edukacja?
Szkoła nie przygotowuje ludzi do życia, ale do wejścia na rynek pracy. Obecna edukacja pomija umiejętności, które są nam potrzebne do prowadzenia satysfakcjonującego i owocnego życia. Jakie umiejętności zostały pominięte i jak w swoim dorosłym życiu możesz to nadrobić?
Jednym z najpopularniejszych artykułów na tym blogu jest tekst o 13 błędach systemu edukacji. Ostatnim wymienionym przeze mnie błędem jest “Pomijanie kluczowych umiejętności”. W tym artykule szerzej opiszę ten błąd, zaprezentuję listę takich umiejętności i spróbuję Cię przekonać do tego, abyś rozpoczął praktyczną samoedukację tych, które są dla Ciebie najważniejsze.
O czym zapomina szkoła?
Każdego dnia dostaję dziesiątki maili od czytelników. Czytam komentarze pod artykułami na blogu. Rozmawiam z ludźmi na szkoleniach, konferencjach i różnych spotkaniach związanych z psychologią i rozwojem osobistym. Moi rozmówcy pytają mnie o to, jak radzić sobie ze stresem, jak zaplanować swoją przyszłość, jak uzyskać spokój wewnętrzny, jak rozwiązywać konflikty z partnerem.
Rozpiętość tematyczna pytań jest tak szeroka jak sam Wszechświat. Wciąż nie mogę pogodzić się z tym, że tak wielu z nas nie zostało nauczonych podstawowych umiejętności potrzebnych do prowadzenia świadomego, spełnionego i szczęśliwego życia. Coś, co powinno być nieodłączną częścią naszej szkolnej edukacji, jest w obecnym systemie całkowicie pomijane.
W artykule o błędach edukacji przytoczyłem cytat prof. dr hab. Doroty Klus-Stańskiej, która podkreśla, że obecna szkoła nie zapewnia nabywania kompetencji potrzebnych nam do radzenia sobie we współczesnej rzeczywistości. Większość z nas dobrze o tym wie, ale co z tego? Co to zmienia, skoro rozwijanie tych brakujących nam umiejętności nadal jest traktowane jako coś dodatkowego, coś zarezerwowanego tylko dla osób interesujących się rozwojem osobistym?
Dlaczego nie jest to dla wszystkich oczywiste, że skoro nie umiemy planować przyszłości, organizować swojej pracy, rozwijać zdrowej relacji z partnerem, to warto tą umiejętność nabyć, a nie liczyć na to, że wszystko się jakoś ułoży?
Bez tych umiejętności prowadzimy tylko życie cienia osoby, jaką moglibyśmy być.
Codziennie zmagamy się z problemami, których w ogóle by nie było, gdybyśmy byli wyposażeni w życiowe, potrzebne nam każdego dnia umiejętności. Gdyby natomiast były one nieodłączną częścią naszego życia, nasza codzienność stałaby się znacznie łatwiejsza, pełniejsza i bardziej owocna.
W jednym z wywiadów zostałem zapytany o to, jak dzisiejsza młodzież powinna być przygotowywana do rynku pracy. Odpowiedź jest bardzo prosta - dzisiejsza młodzież nie powinna być przygotowywana do rynku pracy, ale przede wszystkim do życia. To najważniejszy cel edukacji, który w obecnym systemie jest prawie całkowicie pomijany.
Lista życiowych umiejętności
O jakie umiejętności tak w ogóle chodzi? Oto lista umiejętności, które (według mnie) powinniśmy nabyć w pierwszych piętnastu latach naszego życia (są tutaj najważniejsze umiejętności, ale z pewnością nie wszystkie):
- Planowanie przyszłości
- Motywowanie się do działania
- Organizacja swojej pracy
- Relaks i odpoczynek
- Radzenie sobie ze stresem
- Uwalnianie się od destruktywnych emocji
- Efektywna nauka
- Kreatywność i twórcze myślenie
- Samodzielne i krytyczne myślenie
- Zmiana nawyków myślenia, zmiana przekonań
- Inteligencja emocjonalna, empatia
- Inteligencja finansowa (oszczędzanie, inwestowanie)
- Przedsiębiorczość
- Asertywność
- Rozwiązywanie konfliktów międzyludzkich
- Komunikacja międzyludzka
- Współpraca w zespole
- Budowanie zdrowych związków partnerskich
- Kultura osobista
- Mowa ciała
- Medytacja
- Szczęście
- Dbanie o swoje ciało
- Dbanie o swoje zdrowie
Oczywiście niektóre z tych umiejętności są poruszane w szkołach.
Jednak po pierwsze, jest to bardzo mała część z powyższej listy, a po drugie - nawet jeśli są takie lekcje, to najczęściej mają one mało wspólnego z rzeczywistą nauką danej umiejętności. W moim liceum przedsiębiorczość była bardziej związana z ekonomią, a praktyka polegała na wycinaniu i malowaniu kartek świątecznych (a zajęcia były oczywiście prowadzone przez kogoś, kto nigdy nie miał nic wspólnego z prawdziwą przedsiębiorczością). Są wyjątki - szkoły, które z powodzeniem kształcą u swoich podopiecznych część tych umiejętności. Niestety, jest to zdecydowana mniejszość.
Typowa polska szkoła wymaga, aby uczeń miał większość z tych umiejętności w małym palcu. Taka szkoła wcale nie zajmuje się ich kształceniem. Nie zajmuje się przygotowywaniem ludzi do życia, a skupia się tylko i wyłącznie na indoktrynacji i wychowywaniu pracowników, którzy będą kolejnym trybikiem w gospodarczej maszynie.
Tak naprawdę niektóre z tych umiejętności wykształciłyby się u dzieci w sposób naturalny, gdyby szkoła tego nie utrudniała. Na przykład umiejętność budowania relacji opartych na zaufaniu i współpracy jest hamowana poprzez promowanie ciągłej rywalizacji (“tylko nieliczni osiągnąć sukces”) i atmosfery porównywania się (“kto ma lepsze oceny ten jest lepszy, kto ma gorsze oceny ten jest gorszy”).
Gdy tylko szkoła stworzy dla uczniów odpowiednie warunki, spora część wypisanych przeze mnie umiejętności wykształci się w sposób zupełnie naturalny, poprzez w wyniku interakcji między dziećmi lub w wyniku realnej potrzeby (jako następstwo wyzwania lub dużego projektu, który dzieci mają za zadanie zrealizować).
Tak, wiem, przytoczona lista umiejętności jest długa i ktoś mógłby pomyśleć, że włączenie tego do programu szkolnego nie jest możliwe. Uważam jednak, że spora część obecnego programu jest bezużyteczna. Zastąpienie choćby 50% teorii (która potem i tak wyparowuje z naszych głów) praktyką powyższych umiejętności zmieniłaby naszą edukację nie do poznania. W szkole, którą ja planuję zbudować, praktyka tych umiejętności będzie stanowić podstawę programową, wraz z najważniejszymi zagadnieniami psychologii i nauk o mózgu.
Rozwój umiejętności to nie zadanie dla chętnych
Celem tego artykułu jest uświadomić Ci, że rozwój tych umiejętności nie powinien być czymś ”dodatkowym”, wynikającym z zainteresowania rozwojem osobistym lub szczególnych ambicji. Ich nabywanie powinno być jednym z najważniejszych zadań w Twoim życiu (lub w życiu Twojego dziecka). Jeśli co najmniej połowa z powyższych umiejętności nie jest dla Ciebie czymś zupełnie naturalnym - brakuje Ci tego, co jest potrzebne, abyś mógł wieść owocne i satysfakcjonujące życie.
Dziecko, które w swojej młodości nabędzie wszystkie te umiejętności, nie będzie miało w życiu tylu problemów, ile ma większość ludzi na świecie. Utworzenie szczęśliwego, spełnionego i bogatego emocjonalnie życia będzie dla niego czymś łatwym i naturalnym. Obecnie rozumiany “sukces”, do którego prowadzi tylko ciężka i wyboista droga, będzie dla niego normalnym stanem rzeczy. Będzie mogło skupić się na życiu pełnią życia, a nie ciągłej walce z codziennością.
To samo tyczy się ciebie, niezależnie od tego, jak wyglądała twoja edukacja.
Co ciekawe, nawet wśród osób interesujących się rozwojem osobistym nabywanie takich umiejętności nie jest tak powszechne, jak mogłoby się wydawać. Inaczej - może i jest powszechne, ale jest też bardzo powierzchownie. Nie nauczysz się przecież asertywności czytając artykuł na temat asertywności. Nie nauczysz się jej nawet wtedy, gdy wybierzesz się na całodniowe szkolenie o asertywności!
Nabycie takiej umiejętności wymaga rozłożonej w czasie praktyki - tak jak nauka jazdy samochodem lub nauka gotowania. Jeden dzień nie wystarczy. Większość ludzi myśli, że skoro wie, to również umie. Nic bardziej mylnego. Wiedza nie równa się umiejętności.
Jak zatem skutecznie nabywać nowe umiejętności, jeśli nie zostaliśmy w nie wyposażeni w szkolnych latach? Przygotowanie dobrej odpowiedzi na to pytanie zajęło mi aż 10 miesięcy... Spędziłem ten czas na tworzeniu wraz ze swoim zespołem platformy z 5, 10 i 15-dniowymi kursami, których celem jest systematyczna praktyka życiowych umiejętności. Nie mamy jeszcze wszystkich umiejętności z powyższej listy, ale znaczną część - jak najbardziej. Zajrzyj na platformę rozwoju praktycznych umiejętności i wybierz kurs dla siebie.
Zapraszam każdego do dyskusji na temat tego artykułu. Napisz, co o tym myślisz i razem wypracujmy kolejne ważne wnioski.