Motywacja
Motywacja jest bez wątpienia jednym z najbardziej pożądanych stanów psychofizycznych w nowoczesnym społeczeństwie. W gąszczu pustych porad potrzebujemy dojrzałego i opartego na badaniach spojrzenia na motywację. W tym artykule poznasz 8 pewnych sposobów na rozwijanie naturalnej, wewnętrznej motywacji.
Motywacja jak narkotyk
Czy oglądałeś kiedyś film motywacyjny na Youtube? Taki, który w przekonywujący sposób miał dać Ci do zrozumienia, że nie ma żadnych ograniczeń i że możesz wszystko? A może nawet byłeś na szkoleniu motywacyjnym?
Wróć myślami do tamtego momentu i przypomnij sobie, jak się wtedy czułeś:
- Co zawdzięczasz tej energii, którą udało Ci się w sobie obudzić?
- Co dokładnie zrobiłeś dzięki temu?
- Jak długo to uczucie z Tobą zostało?
Bądź ze sobą szczery.
Z całą pewnością z takiego energetycznego doładowania mamy jakieś korzyści. Nie traktuję jednak tego jako motywację w prawdziwym tego słowa znaczeniu, ale raczej jako emocjonalny “haj”, który ze względu na swoją krótkoterminowość nie jest godny większej uwagi. Motywacja jest stanem umysłu, życiową energią, która wcale nie musi działać jak zbiornik, który ciągle trzeba uzupełniać.
Sam kiedyś wierzyłem w to, że motywację trzeba wciąż pobudzać. W pewnym momencie poczułem się już tym zmęczony. Miałem wrażenie, że w pewnym sensie wymuszam na sobie tą chęć do działania - dawałem sobie zastrzyk przyjemnego narkotyku, dzięki któremu przez kilka godzin płynąłem na fali i robiłem to, czego od siebie wymagałem.
Gdy narkotyk przestawał działać, pojawiał się mentalny kac. Od środka zjadało mnie poczucie winy, że znowu mam jakieś opory w realizowaniu swoich celów. Trudno mi było pogodzić się z myślą, że pewnie już przez całe życie będę musiał wkładać tyle wysiłku w zmotywowanie się do działania. Dodatkowo, im częściej brałem ten motywacyjny narkotyk, tym słabiej działał.
Dzisiaj już nie potrzebuję w żaden sposób pobudzać mojej chęci do działania. Dochodzę do wniosku, że zdecydowana większość problemów z motywacją wynika z braku zrozumienia, czym ona jest i jak działa. Próbujemy motywować się na najróżniejsze sposoby, jednak zmniejszamy w ten sposób tylko objawy naszej ogólnej niechęci do życia. Nie leczymy przyczyn, które leżą trochę głębiej.
W tym artykule spojrzymy na zjawisko motywacji w trochę szerszy sposób i dokopiemy się do jej źródeł. Poznasz 3 kluczowe czynniki wpływające na Twoją motywację i 8 sposobów, dzięki którym będziesz na co dzień bardziej zmotywowany.
Zacznijmy od tego, czym w ogóle jest motywacja.
Różne twarze motywacji
Motywacja jest wewnętrznym, psychofizycznym stanem gotowości do podjęcia się określonego działania.
Ten stan gotowości dotyczy każdego naszego działania. Motywacja może więc przyjmować bardzo różną formę. Nie jest nią tylko i wyłącznie uczucie wewnętrznej chęci do uczynienia swojego życia lepszym i do osiągania postawionych celów.
Tak naprawdę każda emocja, jaką odczuwamy, jest formą motywacji. Emocje (od łac. e movere, czyli “w ruchu”) przypisują znaczenie określonym zdarzeniom w naszym życiu i są bodźcem do podejmowania się określonych działań. Przykładowo, celem smutku jest wycofanie się i znalezienie przestrzeni dla siebie, gdzie w samotności możemy wyrazić nasze uczucia (np. za pomocą płaczu) i przemyśleć ważne dla nas sprawy. Celem strachu jest podjęcie kroków, które zapewnią nam bezpieczeństwo.
Emocje skłaniają nas więc do zaspokajania naszych psychologicznych potrzeb. To motywatory kierujące naszym zachowaniem.
Pytanie brzmi zatem, jakie emocje motywują Twoimi działaniami? Innymi słowy, dlaczego robisz to, co robisz? Czy motywuje Cię strach, tęsknota, chęć, poczucie winy, a może radość z tego, co robisz? Dla jednego motywacja może być pragnieniem do zrealizowania tej pięknej, kolorowej wizji, którą od dawna nosi w swojej wyobraźni. Dla innego może być to wzmagający determinację głos ojca, który chce być dumny ze swojego dziecka. Dla jeszcze innej osoby motywacja może być strachem przed nudnym i mało satysfakcjonującym życiem.
Motywacja jest bardzo szerokim pojęciem i warto zrozumieć, jak działa w naszym przypadku. Gdy wkładamy wszystkie stany pobudzające nas do działania do jednego worka, uniemożliwiamy sobie zrozumienie co nas motywuje i dlaczego.
Daj sobie teraz chwilę na refleksję nad poniższymi pytaniami:
- Jak odczuwam stan motywacji?
- Jakie emocje motywują mnie najsilniej?
- Jaki rodzaj motywacji jest dla mnie najlepszą podstawą do skutecznego działania?
- Jakiej motywacji chcę mieć w życiu mniej, a jakiej więcej?
3 kluczowe czynniki motywacyjne
Motywację można podzielić na wewnętrzną i zewnętrzną. Wewnętrzna płynie ze środka i jest efektem niezaspokojonych potrzeb, a zewnętrzna wynika ze społecznych norm oraz systemu kar i nagród. Tej drugiej nie będę tutaj poświęcać miejsca, ponieważ zgodnie z wielokrotnie powtarzanymi badaniami jest po prostu mało skuteczna.
Na wewnętrzną motywację wpływa ogromna ilość czynników, ale niektóre z nich można uznać za kluczowe. Daniel Pink w swojej książce “Drive” pisze, że motywacja sprowadza się do trzech najważniejszych elementów:
1. Autonomia, czyli pragnienie samodzielnego kierowania własnym życiem,
2. Mistrzostwo, czyli pragnienie nieustannego rozwoju w czymś, co jest dla nas ważne,
3. Sens, czyli pragnienie robienia rzeczy w służbie czegoś większego niż my sami.
Poniżej omawiam każdy z tych elementów i proponuję proste i praktyczne rozwiązania, które pozwolą Ci pracować nad swoją motywacją.
Czynnik 1: Autonomia
Autonomia to nasza naturalna tendencja do samodzielnego kierowania samym sobą. To prawo do wolności i niezależności, które sami sobie dajemy.
Autonomia to punkt w Twoim życiu, w którym wiesz, że jesteś w pełni samodzielny w kierowaniu swoimi działaniami. Masz swobodę życia tak jak chcesz, możesz więc w sposób adekwatny odpowiadać na swoje potrzeby i pragnienia. Nie robisz nic tylko dlatego, że ktoś inny Ci kazał lub uznał, że to będzie dla Ciebie dobre. Sam wiesz, co jest dla Ciebie najlepsze, a jeśli jeszcze tego nie wiesz - metodą prób i błędów w końcu do tego dojdziesz.
Motywacja nigdy nie działa w świecie presji i przymusu, dlatego jej podstawą jest właśnie autonomia. Im bardziej czujesz się wolny i im więcej masz kontroli nad swoim życiem, tym bardziej będziesz zmotywowany.
Co możesz więc zrobić, aby mieć więcej autonomii w życiu?
1. Uwolnij się od dyktatury “muszę” i “powinienem”. Żyjemy w sieci społecznych powinności, norm, zasad, zakazów i nakazów. Zupełnie jak byśmy byli związani setkami sznurów, które ograniczają nasze ruchy. Oczywiście te sznury istnieją tylko w naszych głowach, a ich zerwanie to zrozumienie, że nic tak naprawdę nie musimy. A nawet jeśli wydaje nam się, że musimy - to tylko dlatego, że nie jesteśmy świadomi powodu, dla którego chcemy to robić. Przykładowo, “Muszę zdać egzamin” często na głębszym poziomie oznacza “Chcę pozostać na tych studiach, a jeśli nie zdam egzaminu, to zostanę wyrzucony”.
Wolność odzyskujesz wtedy, gdy zrozumiesz, że wszystko co w życiu robisz to Twój własny, samodzielny wybór. Jeśli pozwalasz sobie kierować innymi - to również Twój wybór - w końcu decydujesz się oddać komuś kontrolę nad swoim życiem.
Warto też być świadomym wpływu, jakie mają słowa “muszę”, “powinienem” i “chcę” na naszą neurologię. Zamknij oczy i wypowiedz swoim głosem wewnętrznym kilka zdań. Każde z nich dwukrotnie, raz z “muszę”, a raz z “chcę” na początku. Na przykład: “Muszę posprzątać pokój”, “Chcę posprzątać pokój”. Zwróć uwagę na różnicę w odczuciach, które płyną z takiej wewnętrznej komunikacji.
Więcej o zmianie nawyku mówienia sobie “muszę” na mówienie sobie “chcę” pisałem w artykule Zamień “muszę” na “chcę”.
2. Działaj w zgodzie ze swoimi potrzebami. Jeśli próbujesz się zmotywować do czegoś, co nie wynika z Twoich naturalnych potrzeb - będziesz się do tego zmuszać. Niestety życie w nowoczesnym społeczeństwie stawia nam całe mnóstwo nierealnych, sztucznych oczekiwań. Bądź piękny, bądź perfekcyjnie zdrowy, osiągnij sukces, bądź szczęśliwy, znajdź swoją pasję, znajdź miłość swojego życia, zbuduj rodzinę, uprawiaj sport. Gdy czujemy się przytłoczeni taką ilością wymagań, nasza życiowa energia gaśnie.
Wybieraj tylko to, co jest zgodne z Tobą. Usuń cały niepotrzebny szum. Wybieraj to, co czujesz, że naprawdę chcesz robić. Całą resztę odłóż na bok. Jeśli Twoje życie będzie tym życiem, które lubisz i w którym czujesz się jak ryba w wodzie - wtedy motywacja będzie Twoim naturalnym stanem bycia. Więcej o tym napisałem w artykule Motywacja jest wyborem.
3. Wypracuj sobie więcej wolności w pracy. Porozmawiaj z szefem i przekonaj go do tego, aby dał Ci możliwość posiadania większego wpływu na sposób, w jaki osiągasz ustalone cele. Powiedz, że chcesz pracować na efekt i że możliwość wyboru drogi do realizacji celu to więcej przestrzeni dla Twojej kreatywności i dobre paliwo dla Twojej motywacji. Jeśli nie będzie przekonany, poproś go o tylko jeden, próbny miesiąc. Lub tydzień. Ważne, abyś swoją pracą mógł pokazać, że jeśli masz więcej wolności, to efekty Twojej pracy są lepsze. Nie w każdym zawodzie i nie z każdym szefem będzie to możliwe, ale z pewnością warto spróbować.
Czynnik 2: Mistrzostwo
Mistrzostwo to efekt przyjemności płynącej ze stawania się w czymś coraz lepszym. Gdy czujemy, że robimy w czymś realne i widoczne postępy, nasza motywacja wzrasta.
Kluczowe jest tutaj to, aby stawać się lepszym w tym, co jest dla nas ważne. Niezależnie od tego, czy są to szachy, zarządzanie projektami czy może pielenie ogródka - jeśli czujesz, że coś jest bliskie Twojemu sercu, będzie Ci zależeć na tym, aby stale rozwijać swoje umiejętności.
Co możesz zrobić, aby wykorzystać efekt mistrzostwa w rozwijaniu swojej motywacji?
4. Dobierz odpowiednią wielkość wyzwania. Jeśli cele, które sobie stawiasz będą dla Ciebie za łatwe, nie będziesz czuć ekscytacji związanej z ich osiąganiem (ekscytacja jest nieodłącznym elementem motywacji, a zgodnie z niektórymi teoriami psychologicznymi - jest wręcz jej synonimem). Jeśli będą za trudne, brak wiary w siebie lub strach przed porażką mogą być dla Ciebie paraliżujące - tutaj motywacja również będzie niska.
W psychologii poznawczej istnieje zasada “Goldilock”, zgodnie z którą małe dzieci naturalnie wybierają zadania, które nie są dla nich ani zbyt łatwe, ani zbyt trudne. Dlatego stawiając cele warto wybrać taki poziom wyzwania, który będzie wymagać od Ciebie trochę większych umiejętności, niż posiadasz w obecnej chwili. Powinno to być wyzwanie, które bez pobudzania strachu czy niepewności pozwoli Ci osiągnąć stan “flow”.
5. Odkryj to, co jest dla Ciebie ważne. Nie mam na myśli tutaj odkrywania swojej pasji, bo nie ma czegoś takiego jak jedna i jedyna pasja. Jest wiele rzeczy, którymi możesz się zainteresować. Jeśli nie możesz znaleźć nic takiego, to prawdopodobnie powinieneś skupić się na mentalnych i emocjonalnych przeszkodach, które blokują Twoją ciekawość świata.
Małe dzieci nie szukają swojej pasji. One próbują wszystkiego. Interesują się wszystkim. Bądź jak dziecko, ponieważ odkrycie tego, co jest dla nas ważne i ciekawe wymaga szukania, testowania i eksperymentowania. Daj sobie na to czas. Nie wymagaj od siebie, że już tu i teraz będziesz wiedział, w co chcesz zainwestować swoje wolne godziny. Jeśli robisz teraz coś, na czym Ci nie zależy i co nie sprawia, że serce bije Ci szybciej - koniecznie poszukaj innego zajęcia, hobby, pasji.
6. Bądź dobry w zaspokajaniu swoich potrzeb. Zgodnie z piramidą Maslova, gdy zaspokoimy nasze potrzeby podstawowe (np. fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności), nasza psychika w naturalny sposób będzie dążyła do zaspokojenia kolejnych - tych, które znajdują się wyżej na piramidzie.
Dzieje się tak dlatego, że każda niezaspokojona potrzeba domaga się uwagi naszego umysłu. Jeśli nie czujemy się bezpiecznie, brakuje nam samoakceptacji i nie czujemy się częścią jakiejś grupy, nie będziemy mogli się skupić na potrzebie samorealizacji (w skład której wchodzi na przykład rozwój osobisty). Dopiero, gdy nauczymy się dbać o te podstawowe potrzeby, uwolnimy mentalną przestrzeń i energię do podejmowania się kolejnych wyzwań.
Rzuć okiem na piramidę Maslova i zastanów się, o które poziomy umiesz dbać najlepiej. Następnie wybierz te obszary, na których warto byłoby się skupić w najbliższym czasie. Oczywiście naszych potrzeb nie da się zaspokoić jednorazowo, raz a dobrze. To wymaga umiejętności utrzymywania w życiu stałego balansu. Bardzo pomagają w tym nawyki, dzięki którym bez większego wysiłku będziesz mógł zadbać o wszystkie najważniejsze potrzeby.
Piramida Maslova
Czynnik 3: Sens
Z punktu widzenia psychologii ewolucyjnej pomaganie innym ludziom jest nieodłączną potrzebą każdego człowieka. Jesteśmy zaprogramowani, aby poprzez wspieranie naszego otoczenia zwiększyć szanse na przetrwanie naszej społeczności, a co za tym idzie - gatunku.
Co się więc dzieje, gdy wśród naszych celów znajdą się cele “większe od nas samych” - takie, które nie dotyczą tylko i wyłącznie naszego życia? Pojawia się wtedy w nas głębokie poczucie sensu, które jest fundamentem dla osiągania wyższych poziomów motywacji. Piszę o tym więcej w artykułach Świadoma służba, czyli pomaganie innym oraz Głębszy wymiar służby.
Załóżmy, że na co dzień pracujesz w firmie sprzedającej śmieciowe jedzenie, które wpływa destrukcyjnie na zdrowie setek tysięcy ludzi. Jeśli jesteś świadom tego negatywnego wpływu, prawdopodobnie trudno Ci będzie z pasją i motywacją oddać się swojej pracy.
Jeśli natomiast pracujesz w firmie, która zajmuje się rozwiązywaniem realnych, ważnych dla ludzi problemów (np. dostarczaniem ekologicznej żywności albo tworzeniem rozwiązań technologicznych dla ludzi niepełnosprawnych), poczucie sensu i ważności Twojej pracy będzie Cię głęboko motywować.
Co możesz zrobić, aby żyć z poczuciem sensu?
7. Rób to, co ma znaczenie nie tylko dla Ciebie. Zastanów się, jakie są najbardziej palące problemy ludzi w Twojej społeczności, w Twoim mieście, w Twoim kraju lub na całym świecie. Problemy zdrowotne? Brak ruchu fizycznego? Problemy psychiczne? Brak dostępu do edukacji? Istnieją dziesiątki branż, zawodów i firm, które skupiają się na rozwiązywaniu tych i wielu innych problemów. Niezależnie od tego, jaki charakter miałaby mieć Twoja praca, bycie częścią większego celu jest tym, co motywuje nas najbardziej.
8. Zaangażuj się w działania organizacji non-profit. Motywacja nie musi dotyczyć tylko i wyłącznie Twojej pracy zawodowej. To, co robisz po godzinach ma również ogromne znaczenie. Jeśli lubisz swoją pracę i nie chcesz jej zmieniać, ale nie daje Ci ona poczucia głębokiego sensu, możesz to poczucie znaleźć w innym miejscu. Takich organizacji jest mnóstwo. Nie musisz poświęcać na to więcej czasu, niż masz - każda pomoc się przydaje w tego typu miejscach. Sam na początku tego roku założyłem Fundację Świadoma Edukacja, której rozwijanie przynosi mi głębokie poczucie satysfakcji.
Chcę
Zbyt często słyszę pytanie: “Jak mogę sprawić, aby mi się chciało?”. To błędnie zadane pytanie. Nie możesz sprawić, aby Ci się chciało. To byłoby równoznaczne ze zmuszaniem się do czegoś.
Motywacja jest jak kwiat, który rozkwita, gdy ma ku temu warunki. Twoją rolą nie jest zmuszanie kwiata do tego, aby zakwitł, ale zadbanie o odpowiednie warunki - tak, aby mógł zrobić to w naturalny dla siebie sposób.
Dlatego nie powinniśmy pracować nad samą motywacją, ale nad warunkami, które pozwolą jej się w nas rozwijać. Niektóre z tych warunków dotyczą naszego świata wewnętrznego (ograniczające przekonania, nawyki mentalne z przeszłości, destrukcyjne emocje), a inne świata zewnętrznego (praca, którą wykonujemy, miejsce, w którym żyjemy, plan dnia).
W każdym z tych obszarów mogą znaleźć się rzeczy, które blokują Twoją naturalną energię życiową. Znajdź, poznaj i zrozum te blokady, a następnie zajmij się nimi, niezależnie od tego, czy zrobisz to samodzielnie, czy za pomocą terapeuty albo coacha. Mam nadzieję, że opisane przeze mnie w tym artykule 8 wskazówek pomogą Ci nawiązać kontakt z Twoim wewnętrznym “chcę”.
Motywacja to obecnie niezwykle popularny temat, a jednocześnie jedna z najważniejszych umiejętności życiowych. Dlatego właśnie w ramach Life Architect chcieliśmy rozszerzyć go tak bardzo, jak to tylko możliwe, po to by dać Ci pełne kompendium wiedzy o niej. Zajrzyj do naszego 10-dniowego kursu "Naturalna motywacja", dzięki któremu zlikwidujesz swoje problemy związane z brakiem motywacji - jakiekolwiek by one nie były :)
Napisz w komentarzach, jak jest u Ciebie z motywacją i które z wymienionych tutaj sposobów wypróbujesz w praktyce. Najwięcej uczymy się od siebie, dlatego warto abyśmy dzielili się swoimi przemyśleniami i doświadczeniami.