Nikt nas nigdy nie nauczył, jak z empatią porozumiewać się z innymi. Nikt nam nie pokazał, jak wyrażać swoje uczucia oraz jak rozmawiać z drugim człowiekiem w atmosferze otwartości i zaufania. Na tym polega właśnie kryzys komunikacji interpersonalnej, o którym piszę.

Niektórzy mają to jednak we krwi i zwykle uwielbiamy przebywać w towarzystwie takich osób.

Jednak większość z nas angażuje się w emocjonalne gry i nieświadomie manipuluje innymi, tak aby zaspokoić swoje własne potrzeby.

Wszystko, co nie działa w naszych relacjach - kłótnie, nieporozumienia, brak zaufania, toksyczne zachowania - jest spowodowane tym, że nie umiemy się świadomie, empatycznie i mądrze komunikować.

A to właśnie dzięki komunikacji interpersonalnej możemy przekazać drugiej osobie wszystko to, co siedzi w naszej głowie i naszym sercu.

Jeśli wiemy, jak wypowiadać nasze myśli i uczucia w jasny, bezpośredni sposób, nasze życie staje się łatwiejsze:

• Rozumiemy innych i jesteśmy rozumiani,
• Klarownie wyrażamy swoje oczekiwania wobec bliskich,
• Żonglujemy słowami podczas wystąpień publicznych, porywając naszą publikę,
• Dogadujemy się z szefem i wnosimy współpracę z kolegami z pracy na nowy poziom.

Zarówno w dialogu, jak i między słowami - przekazujemy drugiej osobie dokładnie to, co chcemy przekazać.

Poniżej opisuję trzy aspekty komunikacji interpersonalnej, które według mnie stanowią klucz do budowania świadomego porozumienia z innymi ludźmi. Są to aspekty, o których dość rzadko się wspomina w typowych książkach o komunikacji interpersonalnej, dlatego pomijając wszelkie oklepane porady i oczywistości koncentruję się tutaj właśnie na tych trzech elementach:

1. Obecność

W wielu tekstach na temat komunikacji interpersonalnej mówi się o tzw. "aktywnym słuchaniu". Autorzy tych publikacji sugerują, że aby się skutecznie komunikować, musimy potakiwać z zaangażowaniem, zadawać pytania i okazywać zainteresowanie. Według mnie tego typu rady możemy wyrzucić do śmietnika, ponieważ idąc ich tropem, zamiast praktykować prawdziwe słuchanie, staramy się być na siłę "aktywni" podczas komunikacji.

W komunikacji nie chodzi o to, aby okazywać zainteresowanie, ale o to, aby BYĆ zainteresowanym.

Gdy wejdziemy w stan pełnej otwartości i ciekawości, potrzeba na aktywne słuchanie znika. Druga osoba całą sobą doświadczy naszego zainteresowania, nawet jeśli nie będziemy potakiwać wystarczająco dużo podczas rozmowy.

Aby to było możliwe, potrzebujemy obecności. Potrzebujemy być w tej rozmowie, całym sobą. Potrzebujemy zapomnieć o całym świecie zewnętrznym i pozwolić sobie na stworzenie bańki, w której jesteś tylko Ty i Twój rozmówca. Gdy druga osoba mówi, Ty wyłączasz swój dialog wewnętrzny. Jesteś tu i teraz i całym swoim umysłem i sercem słuchasz tego, co ta osoba ma do powiedzenia - zarówno za pomocą słów, jak i poprzez mowę ciała.

Obecność pełni jeszcze jedną, ważną rolę. Gdy dbamy o spokój wewnętrzny w komunikacji interpersonalnej, nie stosujemy tej subtelnej, często trudnej do zauważenia emocjonalnej przemocy. W sytuacjach konfliktowych umiemy powstrzymać się od oceniania, obrażania i krytyki na rzecz dążenia do porozumienia i zgody.

2. Otwartość

W porozumiewaniu się z innymi ludźmi to, co najczęściej nam przeszkadza, to usilna chęć podkreślenia swojego punktu widzenia. Chcemy mieć rację, a więc każda rozmowa jest dla nas okazją do "zaznaczenia terenu", do podbudowania swojego ego, do udowodnienia swojej racji.

Takie podejście zamyka nas na perspektywę drugiego człowieka. Słyszymy jego słowa, ale nie słuchamy ich, nie otwieramy się na jego sposób rozumienia świata.

"Zawieszenie" swojego modelu rzeczywistości to jedna z najtrudniejszych rzeczy w świadomej komunikacji interpersonalnej.

Trudnością jest tutaj zwykle strach przed tym, że nasze stanowisko "przegra", że zostanie ono pochłonięte, że będziemy musieli zgodzić się na coś, z czym się wcale nie zgadzamy.

Warto jednak pamiętać, że wycofanie swojego punktu widzenia w rozmowie wcale nie musi oznaczać, że nie będziemy się mogli nim podzielić z drugą osobą. Oznacza to tylko i wyłącznie tyle, że na czas rozmowy dopuszczamy różne punkty widzenia - zarówno nasz, jak i tej drugiej osoby. Pozwalamy sobie na wejście do świata drugiego człowieka. Pozwalamy sobie na to, aby rozejrzeć się po tym świecie, tak jak byśmy byli tą osobą. Na tym polega empatia w komunikacji interpersonalnej.

Tylko w ten sposób możemy naprawdę zrozumieć jego sposób myślenia. Gdybyśmy na tą krótką wycieczkę zabrali ze sobą wszystkie nasze przekonania, nie moglibyśmy naprawdę doświadczyć rzeczywistości, w której żyje nasz rozmówca.

Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, abyśmy po chwili uważnego słuchania wrócili do naszej perspektywy i podzielili się nią z naszym rozmówcą, zapraszając go do naszego świata. Nie prezentujemy wtedy jednak naszego punktu widzenia jako jedynego prawdziwego, a tylko jako jedną z możliwych opcji. W ten sposób wzajemnie się wzbogacamy, zamiast walczyć o rację.

Według Fritza Perlsa, twórcy terapii Gestalt, gdy spotykają się dwie otwarte osoby, obie się zmieniają, dopasowują do siebie. Wzajemnie na siebie wpływają i są zawsze elastyczne w swoim zachowaniu.

Wyjątkiem jest sytuacja, gdy jedna z tych dwóch osób (lub obie) ma "charakter". "Charakter" oznacza, że ktoś ma zestaw ustalonych zachowań i jest przewidywalny. Nie jest elastyczny i w określonych sytuacjach zachowuje się zawsze tak samo - niezależnie od tego, z kim wchodzi w relacje.

3. Autentyczność

Bycie w pełni szczerym i autentycznym w komunikacji interpersonalnej to coś, czego uczę się cały czas. Nie dlatego, że mam nawyk mówienia nieprawdy czy ukrywania tego, co mi duszy gra. Zauważyłem, że często zupełnie automatycznie mówiłem innym to, co chciałem aby było prawdą na mój temat. Rezygnowałem z wysiłku odkrycia się przed innymi, ponieważ bałem się oceny i odrzucenia.

Szczera komunikacja interpersonalna zaczyna się od bycia szczerym z samym sobą. Nie jest łatwo sięgnąć w głąb po swoją własną prawdę, bo często sami uciekamy przed tym, co dla nas trudne. A dopóki nie przyznamy się sami przed sobą co tak naprawdę czujemy i co tak naprawdę myślimy, do autentycznej komunikacji będzie nam daleko.

Właśnie dlatego wzbogacenie komunikacji interpersonalnej może odbywać się również dzięki pracy ze samym sobą. Poczucie własnej wartości to jeden z tematów, z jakimi wielu z nas się zmaga. Jeśli jesteś jedną z nich i chciałbyś w praktyce dowiedzieć się, jak szczerze pokochać siebie, wziąć odpowiedzialność za swoje życie oraz zacząć żyć w zgodzie z autentycznym sobą, zainteresuje Cię kurs Poczucie własnej wartości. To 10-etapowy proces przez który krok po kroku przeprowadzi Cię psycholog i coach Sandra Lasek.

Doświadczenia z ostatnich miesięcy pokazały mi, że mówienie prawdy (nawet, gdy nie jest to takie proste) jest niezwykle uwalniające i budujące. Poczucie, że jesteś w zgodzie ze sobą i nie boisz się powiedzieć tego, co myślisz jest podstawą szacunku do samego siebie i źródłem głębokiego, wewnętrznego spokoju. Oczywiście nie z każdym możesz być w pełni sobą.

Gdy rozmawiam z kimś, kto ma tendencję do oceniania i krytykowania - nie zawsze pozwalam sobie na bycie w pełni autentycznym, ponieważ nie czuję, abym miał na to odpowiednią przestrzeń. Nie wychodzę z założenia, że zawsze i wszędzie muszę odkrywać swoje wnętrze.

Jednocześnie staram się żyć w zgodzie ze sobą niezależnie od tego, kogo spotykam na swojej drodze. Ewentualna niezgoda na moją prawdę jest dla mnie tylko sygnałem, że nie warto nawiązywać głębszej więzi z taką osobą.

Prawda w komunikacji interpersonalnej upraszcza wszystko. Sprawia, że nie gubimy się w meandrach domysłów i projekcji i dużo szybciej dochodzimy do porozumienia.

Dlatego zawsze, gdy rozmawiasz z drugim człowiekiem - zatrzymaj się na chwilę i zastanów się, jaki komunikat będzie najbardziej zgodny z tym, co czujesz i co myślisz. W pierwszej kolejności bądź szczery z samym sobą, a następnie zrób wszystko, aby wyrazić siebie w jasny i zrozumiały sposób.

O autentycznym wyrażaniu swoich uczuć i potrzeb już pisałem na tym blogu. W artykule Jak wyrażać swoje uczucia i potrzeby podzieliłem się moim spojrzeniem na wyrażanie siebie oraz opisałem 4-etapowy proces formułowania empatycznego komunikatu zgodnie z metodą Porozumienia Bez Przemocy.