Bliskość i pogłębianie relacji
Co by się stało, gdyby grupę 20 dzieci wychowywano bez żadnego kontaktu, dotyku i interakcji z dorosłymi? Niemiecki cesarz Fryderyk II (jeden z najbardziej wykształconych ludzi średniowiecza) postanowił to sprawdzić już 800 lat temu. Przeprowadził tzw. “eksperyment deprywacyjny”, którego efekty były… bardziej niż zaskakujące.
Celem cesarza było sprawdzenie, jakim językiem posługiwali się Adam i Ewa. Chciał dowiedzieć się, w jaki sposób będą komunikować się dzieci, które nie są uczone języka dorosłych.
Eksperyment był bardzo prosty. 20 niemowlaków zostało umieszczonych w klasztorze. Razem z nimi - opiekunki, które miały zakaz rozmawiania i mówienia do dzieci. Nie mogły ich przytulać, okazywać czułości, uśmiechać się do nich. Miały za zadanie robić tylko podstawowe rzeczy, których celem było zaspokojenie najważniejszych potrzeb dzieci. Karmienie, przewijanie i parę innych czynności.
Według założeń eksperymentu dzieci miały zacząć mówić językiem biologicznych rodziców lub językiem identycznym z językiem pierwszych ludzi, którymi zgodnie z wierzeniami cesarza byli Adam i Ewa. Fryderyk II dopuszczał też inne wyniki eksperymentu i był ciekaw, czy może językiem pierwotnym okaże się język hebrajski, starogrecki, łaciński czy arabski.
Niestety ta historia nie ma happy endu. Eksperyment się nie udał… bo wszystkie dzieci zmarły. Powodem ich śmierci był właśnie brak kontaktu i interakcji w okresie, gdy dla organizmu ludzkiego jest to absolutnie kluczowe do przetrwania.
Psychologiczne konsekwencje braku bliskości
Okazuje się, że bliskość i intymność są dużo ważniejsze, niż mogłoby się nam wydawać. Profesor psychologii Dacher Keltner podkreśla, że "w ostatnich latach fala badań udokumentowała niezwykłe dla emocjonalnego i psychicznego zdrowia korzyści, które płyną z dotyku. Te badania sugerują, że dotyk jest prawdziwie fundamentalny dla ludzkiej komunikacji, budowania więzi i zdrowia.”
Podobne korzyści płyną z rozwijania bliskich relacji, w których jest przestrzeń na intymność, ważne rozmowy i coś tak mogłoby się wydawać prozaicznego, jak przytulanie.
W październiku tego roku po raz pierwszy poprowadziłem warsztat tylko dla mężczyzn (Męska Strona Mocy). Byłem w szoku, gdy po jednym z ćwiczeń większość grupy zwierzyła się z tego, że nigdy nie doświadczali ze strony swojego taty czegoś tak oczywistego, jak przytulenie. Nie mieli też okazji zbyt często usłyszeć zwykłego “kocham cię”. Ja mam podobne doświadczenia, jednak nigdy nie sądziłem, że jest to aż tak powszechne.
U wielu osób, z którymi pracowałem indywidualnie, tej bliskości, dotyku i kontaktu brakowało również ze strony matki, co zwykle miało szereg negatywnych konsekwencji w dorosłym życiu.
Zastanów się teraz przez chwilę, jak to wyglądało u Ciebie:
- Jak często byłeś przytulany przez swoich rodziców?
- W jaki sposób Twoi rodzice okazywali Ci miłość?
- Czy czułeś się kochany, gdy byłeś dzieckiem?
- Jak reagowali Twoi rodzice, gdy płakałeś, lub gdy było Ci smutno?
- Czy obecnie bliskość i intymność jest dla Ciebie czymś naturalnym?
- Czy czujesz się swobodnie będąc blisko innych ludzi?
O psychologicznych konsekwencjach braku bliskości w okresie dzieciństwa mógłbym pisać bez końca. Najciekawsze jest jednak to, że niedobór kontaktu ma również wpływ na sferę fizyczną. Tym, co mnie wyjątkowo zaskoczyło, gdy zgłębiałem ten temat, był związek chorób układu krążenia ze społeczną izolacją (sytuacją, w której dana osoba ma niedobór kontaktów z innymi ludźmi).
Za główne czynniki ryzyka w kontekście takich chorób zwykle uważa się brak aktywności ruchowej (osoby, które się nie ruszają chorują na takie schorzenia 1,9 raza częściej) czy palenie (2,5 raza częściej). Nikt jednak nie mówi o tym, że osoby z niedoborem społecznych kontaktów cierpią na choroby układu krążenia aż 2,8 częściej.
Wygląda więc na to, że bliskie relacje są nie tylko kluczem do szczęścia, ale przede wszystkim do emocjonalnego i fizycznego zdrowia.
Bliskość
Czym w ogóle jest bliskość? Ma ona wiele definicji i można ją rozumieć na kilka sposobów:
- Realna bliskość polega na byciu z kimś, kto nie jest idealny, ale mimo tego przeważa rodzaj sympatii i czegoś dobrego, co się między ludźmi wydarza (Mieczysław Jaskulski, psychoterapeuta);
- Bliskość to jest taki moment, w którym ja mogę Ciebie o coś poprosić bez lęku w sercu, i przyjąć Twoją odpowiedź, zarówno pozytywną jak i negatywną, bez złości w sercu (Jacek Masłowski, psychoterapeuta);
- Bliskość między ludźmi jest wtedy, gdy znają swoje wady i zalety, ale nie wykorzystują ich przeciwko sobie,
- Bliskość to wspólna swoboda do bycia sobą i do pełnego wyrażania siebie przy drugim człowieku.
- Bliskość oznacza odłożenie na bok wszelkich mechanizmów obronnych i zrzucenie własnych masek. Oznacza pokazanie siebie takim, jakim naprawdę jesteś.
Każdy z nas w naturalny sposób pragnie bliskości. Jednocześnie, większość z nas ma przed nią równie naturalny lęk. Bliskość to pokazanie innym swoich słabości, a przecież tak często staramy się ukryć je przed ludźmi. Chowamy je nawet przed samym sobą. Z tego samego powodu bliskość jest tak bardzo emocjonalnie uzdrawiająca. Wydobywa z nas to, czego często sami nie chcemy o sobie wiedzieć.
Dotyk i fizyczna intymność nie jest warunkiem bliskości, ale jest jej ważnym elementem. To często jest świetny sposób na przełamanie emocjonalnych barier. Oczywiście dotyczy to również relacji w ramach tej samej płci.
Przykładowo, dla trzeźwych facetów dotyk wydaje się zwykle dziwny i niezręczny. Jednak już po dwóch piwach mężczyźni ochoczo się do siebie przytulają, przybijają piątki i krzyczą “kocham Cię stary!”. Alkohol rozluźnia mechanizmy obronne i pozwala mężczyznom być blisko bez poczucia, że coś jest nie tak w przytulaniu innego faceta.
Zaspokajanie potrzeby bliskości
Niestety większość z nas jest nauczona zaspokajania potrzeby bliskości w zupełnie nietrafiony sposób.
Wydaje nam się, że posiadanie jak największej liczby znajomych i tworzenie wizerunku osoby towarzyskiej i popularnej da nam szczęście i poczucie wspólnoty. Niestety ma to swoją nieuniknioną wadę - im większą liczbę znajomych mamy, tym zwykle płytsze są to relacje (niestety nie dysponujemy nieograniczonymi zasobami czasowymi i musimy dzielić swoją uwagę na wszystkie znajomości, które chcemy utrzymać przy życiu). A to od głębokości poszczególnych więzi zależy, czy nasza potrzeba bliskości i przynależności faktycznie zostanie zaspokojona.
Badania jednoznacznie pokazują, że osoby, które mają jednego lub więcej bliskiego przyjaciela są szczęśliwsze od tych, którzy takich osób w swoim życiu nie mają. Pokazują również, że dzielenie się osobistymi uczuciami z osobą, której możemy ufać, uwalnia nas od stresu i przygnębienia (tak często szukamy wyrafinowanych technik na radzenie sobie z destrukcyjnymi emocjami, podczas gdy najprostsza technika - telefon do przyjaciela - jest zawsze w zasięgu ręki).
Dlatego niewątpliwie lepszą drogą do dbania o relacje w swoim życiu jest rozwijanie i pogłębianie tych relacji, które są dla nas najważniejsze, zamiast ciągłego nawiązywania nowych znajomości, które na zawsze pozostaną powierzchowne.
Oczywiście nie zawsze jest to takie proste.
Po pierwsze dlatego, że nikt nas nie nauczył tego, jak pogłębiać nasze relacje. Niektórzy robią to intuicyjnie, inni nie mają zielonego pojęcia, jak to robić.
Po drugie dlatego, że nie wszystkie relacje nadają się do pogłębienia. W wielu przypadkach, gdy zaczniemy być sobą przy naszych znajomych… oni przestaną nas lubić. To dlatego tak często udajemy kogoś innego, niż w rzeczywistości jesteśmy. Zaspokojenie potrzeby przynależności i akceptacji jest dla nas ważniejsze, niż pozwolenie sobie na bycie autentycznym i naturalnym.
Pogłębianie relacji
Bez wątpienia warto zacząć od próby pogłębienia bliskości w tych relacjach, które już mamy. Wielu Twoich przyjaciół i znajomych bardzo pozytywnie odbierze Twoją inicjatywę rozwijania danej relacji. Być może im samym brakuje odwagi, aby z taką inicjatywą wyjść. Być może sami przyzwyczaili się do powierzchownych relacji, nie szukając w nich niczego więcej niż rutynowe rozmowy o codzienności.
Poniżej dzielę się kilkoma pomysłami na pogłębianie relacji. Możesz je zastosować zarówno do związku partnerskiego, jak i do każdej innej relacji.
1. Spędzajcie razem więcej czasu. Najwięcej wartości do Waszej relacji wniosą długie, nawet wielogodzinne rozmowy (świetnie sprawdzi się wspólny wyjazd w góry lub pod namiot). Jednak już regularne, cotygodniowe spotkania na kawę lub wspólny trening uczynią wielką różnicę.
2. Stosujcie pytania pogłębiające relację. Dowiedz się, co może stać na przeszkodzie do większej bliskości lub co może sprawić, że będziecie się czuli ze sobą lepiej. Oto kilka pomysłów na takie pytania:
- Co musiałoby się stać, abyś mógł być przy mnie bardziej sobą?
- Co Cię we mnie najbardziej wkurza?
- Jaka jest jedna rzecz, którą najbardziej chciałbyś zmienić w naszej relacji?
- Czego najbardziej potrzebujesz ode mnie w tym momencie?
- Jakie 3 regularne praktyki czy aktywności mogą nas według Ciebie najbardziej zbliżyć do siebie?
3. Bądźcie ze sobą w 100% szczerzy. To nie znaczy, że masz mówić drugiej osobie o wszystkim. Ważne jest aby mieć swoją przestrzeń i możesz mieć dla siebie swoje tajemnice. Nie zmienia to faktu, że warto zawsze mówić prawdę o tym, jak się czujesz i co myślisz. Pozwól sobie na pełne wyrażenie tego, kim jesteś i jaki jesteś. Jeśli tego nie robisz, wpuszczasz do swojej relacji fałsz, który jest jak wirus psujący ten związek od środka.
4. Akceptujcie siebie bezwarunkowo. Akceptacja drugiej osoby niezależnie od tego, co siedzi w środku jej duszy jest kolejnym kluczem do pogłębiania bliskości. Pamiętaj, że akceptacja nie oznacza, że pewne zachowania czy opinie drugiej osoby muszą się Tobie podobać. Nadal możesz myśleć inaczej i nadal możesz wyrażać to, co czujesz wobec tych zachowań i opinii. Jednak warto, abyś robił to z akceptacją i szacunkiem do odmienności drugiej osoby.
5. Miejcie wobec siebie kreatywną inicjatywę. Nie bój się proponować szalonych i spontanicznych aktywności, wyjazdów, zabaw. Robienie nowych rzeczy razem jest zawsze świetnym sposobem na odświeżenie relacji i poznanie siebie w nowych okolicznościach.
Co zrobić, gdy:
- Pomimo Twojej inicjatywy brakuje reakcji i wzajemności z drugiej strony?
- Okazuje się, że nie jest to osoba, z którą chcesz być blisko?
Przede wszystkim nigdy nie zmuszaj się do relacji, w której wymiana nie jest dla Ciebie wystarczająco obustronna, oraz do relacji, z których nie jesteś przekonany do drugiej osoby. Ja popełniłem ten błąd wiele lat temu i przez długi czas ciągnąłem relacje, które nic nie wnosiły do mojego życia. Głupio mi było zakończyć stare znajomości i czułem, że mogę zranić tym drugą stronę. W końcu jednak zdałem sobie sprawę z tego, że przez utrzymywanie przy życiu tych powierzchownych relacji nie mam w swoim sercu i kalendarzu miejsca na nowe, głębsze przyjaźnie. Postanowiłem więc odpuścić to, co przestało wnosić wartość do mojego życia i otworzyć się na nowych ludzi.
Oczywiście na początku pojawiła się w mojej głowie naturalna obiekcja. Przecież to niemożliwe, aby ot tak nawiązać relacje, w których osiągnę ten sam poziom bliskości, który miałem w związkach budowanych przez kilka ostatnich lat. To długotrwały proces, który wymaga dziesiątek, a nawet setek spotkań i rozmów.
Okazało się, że to wcale nie jest prawda.
Wszystko zależy od tego, z jaką perspektywą wchodzisz w nowe relacje:
1. Jeśli spotykając nowych ludzi od razu dajesz sobie przyzwolenie na bycie prawdziwym i autentycznym - już na starcie budujesz bliskość, która dla wielu osób jest osiągalna dopiero po wielu miesiącach (a czasami nawet latach) znajomości. Z mojego punktu widzenia to jedyne sensowne podejście, bo po co wchodzić w relacje, w których nie możesz być sobą?
2. Jeśli zamiast owijać w bawełnę komunikujesz się w sposób szczery i bezpośredni - od razu omijasz szereg barier i dowiadujesz się, czy chcesz spędzać z tą osobą więcej czasu. Jeśli bowiem akceptuje to, kim jesteś i to, co myślisz - i wciąż chce (ze wzajemnością) poznać Ciebie bliżej - bez wątpienia jest to relacja, w którą warto zainwestować swój czas i energię.
3. Jeśli zamiast rozmawiać o pogodzie i mało istotnych dla Ciebie rzeczach, od razu przechodzisz do tematów, które są dla Ciebie ważne i pasjonujące, dość szybko dowiesz się, czy interesują Was podobne tematy. Powierzchowne rozmowy można prowadzić z każdym, natomiast długie i interesujące konwersacje już niekoniecznie.
Zachęcam Cię do pracy nad pogłębianiem swoich relacji nawet wtedy, gdy czujesz, że Twoja potrzeba bliskości jest całkiem dobrze zaspokojona. Z doświadczenia wiem, że pewien poziom bliskości daje nam odpowiedni komfort w życiu i pozwala zapomnieć o strachu przed samotnością (który swoją drogą jest naturalnym wyrazem potrzeby przynależności i bliskości). To nas w pewien podstępny sposób “usypia” i sprawia, że nie eksplorujemy świata relacji w głębszy sposób.
Pierwszego grudnia obchodziłem z Marysią 10 rocznicę dnia, w którym zostaliśmy parą. Czuję się dumny z tego, jaki poziom bliskości udało nam się przez ten czas osiągnąć. Wiem, że zdecydowana większość mojej potrzeby bliskości jest zaspokajana przez ten związek i dobrze mi z tym.
Jednocześnie zauważyłem, że ta relacja nie jest w stanie zaspokoić mojej potrzeby bliskości w 100%. Nadal czuję chęć do pogłębiania innych relacji i do nawiązywania nowych znajomości. Czerpię mnóstwo energii z bliskich kontaktów z rodziną i przyjaciółmi. Nie chcę rezygnować z rozwijania swoich relacji będąc uśpiony przez komfort, który daje mi mój związek partnerski.
Muszę przyznać, że bliskich relacji nie ma w moim życiu zbyt wiele - czuję, że nie byłbym w stanie mieć więcej niż kilka bliskich przyjaźni. Jednak teraz, gdy pamiętam o trzech zasadach, o których wspomniałem wyżej - każda znajomość, nawet zupełnie świeża wydaje mi się bliższa i głębsza niż kiedyś. Z każdego spotkania czerpię radość, bo zamiast spinać się i próbować zrobić określone wrażenie, po prostu jestem sobą i cieszę się każdą chwilą takiej interakcji.
Pozwól sobie na kilka chwil refleksji nad światem własnych relacji i zastanów się nad tym, które z nich możesz odświeżyć, które odpuścić, oraz jakich relacji Ci brakuje i jak je możesz zbudować. Podziel się w komentarzach swoimi przemyśleniami.
Życzę Ci z całego serca, abyś doświadczał jak najwięcej radości i przyjemności z pogłębiania relacji obecnych w Twoim życiu. To bez wątpienia jeden z najlepszych sposobów na wpuszczenie do swojego serca większych pokładów szczęścia.